जमीनविषयक महसुली शब्दांचा शब्दकोश

भारतातील विविध राज्यांमध्ये जमीनविषयक महसुली शब्दांचा वापर स्थानिक भाषा, परंपरा आणि प्रशासकीय व्यवस्थेनुसार बदलतो. खालीलप्रमाणे एक संक्षिप्त शब्दकोश तयार केला आहे, ज्यामध्ये काही प्रमुख राज्यांतील जमीनविषयक महसुली शब्दांचा समावेश आहे. हा शब्दकोश सर्वसमावेशक नाही, परंतु यातून विविधतेसह एकत्रीकरणाचा प्रयत्न दिसून येईल. प्रत्येक शब्दासोबत त्याचा अर्थ आणि राज्य किंवा संदर्भ दिला आहे.

---

जमीनविषयक महसुली शब्दांचा शब्दकोश

1. सातबारा (Satbara)  
   अर्थ: जमिनीच्या मालकीचा आणि पिकांचा तपशील असलेला दस्तऐवज.  
   राज्य: महाराष्ट्र.  
   टीप: "7/12 उतारा" म्हणूनही ओळखला जातो, कारण त्यात फॉर्म 7 (मालकी) आणि 12 (पिके) यांचा समावेश असतो.

2. खतौनी (Khatauni)  
   अर्थ: जमिनीच्या मालकाचा तपशील असलेला दस्तऐवज.  
   राज्य: उत्तर प्रदेश, बिहार, मध्य प्रदेश.  
   टीप: याला "खाता" किंवा "खतियान" असेही म्हणतात.

3. जमाबंदी (Jamabandi)  
   अर्थ: गावातील सर्व जमिनींची मालकी आणि कर आकारणीचा रजिस्टर.  
   राज्य: पंजाब, हरियाणा, हिमाचल प्रदेश.  
   टीप: याला "फर्द जमाबंदी" असेही म्हणतात.

4. पट्टा (Patta)  
   अर्थ: जमिनीच्या मालकीचा अधिकृत दस्तऐवज किंवा हक्कपत्र.  
   राज्य: तमिळनाडू, आंध्र प्रदेश, कर्नाटक.  
   टीप: दक्षिण भारतात याचा वापर जमीन मालकीसाठी प्रमाणपत्र म्हणून होतो.

5. खसरा (Khasra)  
   अर्थ: जमिनीच्या तुकड्यांचा क्रमांक आणि तपशील असलेली यादी.  
   राज्य: उत्तर भारत (उत्तर प्रदेश, राजस्थान, मध्य प्रदेश).  
   टीप: याला "खसरा नंबर" म्हणूनही संबोधले जाते.

6. रजिस्टर-दोन (Register-II)  
   अर्थ: जमिनीच्या मालकी आणि हस्तांतरणाचा अधिकृत नोंदणी दस्तऐवज.  
   राज्य: गुजरात.  
   टीप: गुजरातमध्ये महसुली नोंदींसाठी हा शब्द प्रचलित आहे.

7. भुईफोड (Bhuiphod)  
   अर्थ: जमिनीचे विभाजन किंवा तुकड्यांचे वाटप.  
   राज्य: महाराष्ट्र.  
   टीप: याचा वापर जमिनीच्या उपविभागासाठी होतो.

8. चकबंदी (Chakbandi)  
   अर्थ: विखुरलेल्या जमिनींचे एकत्रीकरण.  
   राज्य: उत्तर प्रदेश, बिहार.  
   टीप: शेतीसाठी जमिनींचे व्यवस्थापन सुकर करण्यासाठी ही प्रक्रिया केली जाते.

9. लगान (Lagan)  
   अर्थ: जमिनीवर आकारला जाणारा कर किंवा महसूल.  
   राज्य: सर्वसाधारणपणे उत्तर भारतात वापर.  
   टीप: ब्रिटिश काळापासून प्रचलित हा शब्द आहे.

10. भूमिधारक (Bhumidharak)  
    अर्थ: जमिनीचा मालक किंवा धारक.  
    राज्य: महाराष्ट्र, उत्तर प्रदेश.  
    टीप: उत्तर प्रदेशात "भूमिधर" हा शब्द कायदेशीर मालकीसाठी वापरला जातो.

11. फेरफार (Ferfar)  
    अर्थ: जमिनीच्या मालकीत झालेल्या बदलाची नोंद.  
    राज्य: महाराष्ट्र.  
    टीप: मालकी हस्तांतरण किंवा वारसाहक्कानंतर ही नोंद केली जाते.

12. शिजाम (Shijam)  
    अर्थ: जमिनीचा नकाशा किंवा मोजणी दस्तऐवज.  
    राज्य: राजस्थान.  
    टीप: याला "शजरा" असेही म्हणतात.

13. अलुवट्टम (Aluvattam)  
    अर्थ: जमिनीची मालकी किंवा कराची नोंद.  
    राज्य: केरळ.  
    टीप: मल्याळम भाषेत हा शब्द वापरला जातो.

14. गट नंबर (Gat Number)  
    अर्थ: जमिनीच्या तुकड्याला दिलेला विशिष्ट क्रमांक.  
    राज्य: महाराष्ट्र.  
    टीप: गावातील जमिनींचे वर्गीकरण करण्यासाठी वापर.

15. रायती (Rayati)  
    अर्थ: शेतकऱ्याला जमिनीवर शेती करण्याचा हक्क.  
    राज्य: ओडिशा, पश्चिम बंगाल.  
    टीप: याला "रयत" असेही म्हणतात.

---

निरीक्षण आणि सूचना
- हा शब्दकोश तयार करताना वेगवेगळ्या राज्यांतील महसुली शब्दांचा समावेश करण्याचा प्रयत्न केला आहे. तथापि, प्रत्येक राज्यात स्थानिक बोली आणि प्रशासकीय पद्धतींमुळे शब्दांचे अर्थ किंवा वापर बदलू शकतो.
- सर्व राज्यांचे संपूर्ण प्रतिनिधित्व करणे एकाच संक्षिप्त शब्दकोशात शक्य नाही. यासाठी अधिक सखोल संशोधन आणि स्थानिक अधिकाऱ्यांशी चर्चा आवश्यक आहे.
- जर तुम्हाला विशिष्ट राज्य किंवा शब्दांवर अधिक माहिती हवी असेल, तर ती मागणी करा; मी त्या दिशेने अधिक विस्तार करू शकतो.

हा शब्दकोश एक प्राथमिक प्रयत्न आहे, जो विविध राज्यांतील जमीनविषयक महसुली शब्दांचे एकत्रीकरण दर्शवतो.